การประโคมย่ำยามในงานพระบรมศพหรือพระศพคืออะไร? สำคัญอย่างไร?
ความเป็นมาการประโคมย่ำยาม
การประโคมย่ำยามเป็นราชประเพณีโบราณในพระบรมมหาราชวังเพื่อเป็นสัญญาณให้ข้าราชการรู้กำหนดเวลาในการปฏิบัติหน้าที่และการประโคมย่ำยามเวลามีพระบรมศพ หรือพระศพพระราชวงศ์ตลอดจนขุนนางผู้ใหญ่
เมื่อรัชกาลที่ ๔ โปรดให้สร้างหอนาฬิกาเป็นอาคารก่ออิฐถือปูนหน้าพระคลังแสง ชั้นล่างแขวนระฆังหล่อเป็นโลหะสีแดง มีพนักงานตีระฆังบอกเวลาเมื่อพนักงานตีระฆังจบ พนักงานประโคมนุ่งกางเกงมัสรู่เสื้อเข้มขาบ สวมหมวกทรงประพาสโหมดเทศยอดจุกเป่าแตรงอน ๒ นาย แตรฝรั่ง ๒ นาย ย่ำมโหระทึก ๑ นาย ประโคมย่ำยาม
สมัยรัชกาลที่ ๕ ได้รื้อหอนาฬิกาและพระคลังแสงเพื่อใช้พื้นที่สร้างพระที่นั่งบรมพิมาน ได้ย้ายระฆังมาแขวนที่ซุ้มป้อมยามประตูเหล็กเพชร ประตูทางเข้าพระที่นั่งบรมพิมาน กำหนดให้ทหารรักษาวังเป็นผู้ตีระฆังและพนักงานเครื่องสูงทำหน้าที่ประโคมย่ำยามตามราชประเพณี
ครั้นพุทธศักราช ๒๔๖๘ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระประชวร ประทับรักษาพระองค์ ณ พระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน เสนาบดีวังได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ระงับการตีระฆังและการประโคมย่ำยาม เพื่อมิให้เสียงดังอันจะรบกวนเบื้องพระยุคลบาท จึงเว้นการปฏิบัติแต่นั้นมา ยังมีแต่ราชประเพณีประโคมย่ำยามพระบรมศพและพระศพ
จุดประสงค์การประโคมย่ำยาม
การบรรเลงดนตรีไทยในงานพระราชพิธีเป็นเครื่องประกอบพระราชอิสริยยศของพระมหากษัตริย์และพระบรมราชวงศ์ประการหนึ่งควบคู่ไปกับการประโคมของงานเครื่องสูง
ตามโบราณราชประเพณี การประโคมย่ำยามในงานพระราชพิธีพระบรมศพหรือพระศพ มีจุดประสงค์เพื่อเป็นสัญญาณให้ทราบกำหนดเวลาปฏิบัติหน้าที่ แต่เดิมดนตรีที่ใช้ประโคมย่ำยามมีเฉพาะวงแตรสังข์และวงปี่ไฉนกลองชนะอยู่ในงานเครื่องสูงของสำนักพระราชวัง
ประโคมย่ำยามทุก ๓ ชั่วโมง เริ่มเมื่อ ๐๖.๐๐ น. – ๒๔.๐๐ น. รวม ๗ ครั้ง ก่อนเสียงประโคมย่ำยามจะดังขึ้น เริ่มด้วยแตรสังข์ กับปี่ไฉน กลองชนะ มีการประโคมย่ำยามทุก ๓ ชั่วโมง คือ
ยาม ๑ เวลา ๐๖.๐๐ น.
ยาม ๒ เวลา๐๙.๐๐ น.
ยาม ๓ เวลา ๑๒.๐๐ น.
ยาม ๔ เวลา ๑๕.๐๐ น.
ยาม ๕ เวลา๑๘.๐๐ น.
ยาม ๖ เวลา ๒๑.๐๐ น.
ยาม ๗ เวลา ๒๔.๐๐ น.
ประโคมย่ำยามทุกวันจนครบกำหนดไว้ทุกข์ ๑๐๐ วัน ๒ เดือน ๑ เดือน ๑๕ วัน ๗ วัน ตามพระเกียรติยศพระบรมศพหรือพระศพ
การประโคมย่ำยามพระบรมศพพระมหากษัตริย์เครื่องประโคมประกอบด้วย มโหระทึก ๒ ปี่ ๒ สังข์ ๑ แตรงอน ๘ แตรฝรั่ง ๘ เปิง ๑ และกลองชนะ ๒๐ ถ้าเป็นพระศพไม่มีมโหระทึก
ปี่พาทย์นาางหงส์ |
การนำปี่พาทย์นางหงส์มาบรรเลงในพิธีหลวงมีขึ้นเป็นครั้งแรก เมื่อสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มีพระราชประสงค์ให้นำวงปี่พาทย์นางหงส์ของกรมศิลปากรเข้ามาร่วมประโคมในงานบำเพ็ญพระราชกุศลพระบรมศพสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เมื่อพุทธศักราช ๒๕๓๘ ประกอบด้วย ปี่ชวา ระนาดเอก ระนาดทุ้ม ฆ้องวงใหญ่ ฆ้องวงเล็ก กลองทัด และฉิ่ง โดยบรรเลงสลับต่อจากการประโคมย่ำยามของงานเครื่องสูงของสำนักพระราชวัง
การประโคมย่ำยาม มีขั้นตอนเรียงลำดับ ดังนี้
วงประโคมลำดับที่ 1 คือ วงแตรสังข์ ประกอบด้วยเครื่องดนตรี สังข์ แตรงอน แตรฝรั่ง ประโคม "เพลงสำหรับบท" จบแล้ว วงประโคมวงที่ 2 จึงเริ่มขึ้น
วงประโคมลำดับที่ 2 คือ วงปี่ไฉนกลองชนะ (หรือเรียกว่า วงเปิงพรวด) ประกอบด้วยเครื่องดนตรี ปี่ไฉน กลองชนะ เปิงมาง "ประโคมเพลงพญาโศกลอยลม" จบแล้ว วงประโคมวงที่ 3 จึงเริ่มขึ้น
วงประโคมลำดับที่ 3 คือ วงปี่พาทย์นางหงส์ ประกอบด้วย ปี่ชวา ระนาดเอก ระนาดทุ้ม ฆ้องวงใหญ่ ฆ้องวงเล็ก ตะโพน กลองทัด ฉิ่ง "ประโคมเพลงชุดนางหงส์"
เมื่อประโคม ครบทั้ง ๓ วงแล้ว ก็ถือว่าเสร็จการประโคมย่ำยาม ๑ ครั้ง
ขอบคุณข้อมูลอ้างอิง
1.http://download.clib.psu.ac.th/datawebclib/exhonline/crematory/page16playmusical.html
2.https://sites.google.com/site/princessbejaratanarajasuda/kar-sinphrachnm/kar-prakhom-ya-yam
3.http://www.vcharkarn.com/vcafe/156549
4.ภาพ https://goo.gl/DGgaoO
ขอมูลมีประโยชน์มาก
ตอบลบโบราณราชประเพณี ภูมิปัญญาบรรพบุรุษ ลึกซึ้งมากๆ
ตอบลบขอบคุณค่ะ
ตอบลบขอบคุณค่ะ
ตอบลบขอบคุณมากๆค่ะ สำหรับข้อมูลดีๆที่น้อยคนนักจักได้รู้ ขอบคุณอีกครั้งค่ะ
ตอบลบขอบพระคุณมากค่ะ
ตอบลบขอบคุณมาก
ตอบลบข้อมูลดีมากๆค่ะ
ตอบลบพึ่งได้ทราบข้อมูลดีๆขอบคุณค่ะ
ตอบลบขอบคุณค่ะ
ตอบลบขอบคุณค่ะ
ตอบลบกราบพระผู้เสด็จสู่สวรรคาลัย สถิตอยู่ในใจตราบนิรันดร์
ตอบลบน้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณเป็นล้นพ้นอันหาที่สุดมิได้
ขออัญเชิญเสด็จสู่ฟากฟ้าสุราลัย
ผองพสกนิกรชาวไทยน้อมรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณ และจะจารึกในใจไทยชั่วกาล ตราบนิจนิรันดร์
ข้าพเจ้าภูมิใจที่ได้เกิดในแผ่นดินรัชสมัยร.๙แผ่นดินธรรมแผ่นดินทอง มีโบราณราชประเพณีที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์รักษาให้สืบต่อไปชั่วกาลนาน
ตอบลบ"เป็นความรู้และข้อมูล ที่ชาวพุทธและชาวไทยควรทราบ"
ตอบลบด้วยน้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณตราบนิจนิรันดร์
และน้อมเกล้าฯถวายอาลัย
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในพระบรมโกศ
พระผู้เสด็จสู่สวรรคาลัย
ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม ขอเดชะ
เสด็จสู่สวรรคาลัยผองพสกนิกรชาวไทย
ตอบลบน้อมรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณตราบนิจนิรันดร์
ข้อมมีประโยชน์มากค่ะ
ตอบลบสถิตอยู่ในใจตราบนิรันดร์
ตอบลบน้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณเป็นล้นพ้นอันหาที่สุดมิได้
พระองค์ทรงเป็นพุทธมามกะทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาตลอดมา
ตอบลบขอบคุณสำหรับความหมายดีๆ
ตอบลบทำให้ได้รู้ซึ้งถึงความเป็นคนไทย
เพลงจากแตรฝรั่ง เอาเพลงชาติอังกฤษมาบรรเลง แต่ความที่ครูเพลงชาวไทยสมัยร้อยกว่าปีก่อน ไม่ชำนาญ เสียงเลยเพี้ยน
ตอบลบ