การประโคมย่ำยามในงานพระบรมศพหรือพระศพคืออะไร? สำคัญอย่างไร?

02:41 Mali_Smile1978 20 Comments


ความเป็นมาการประโคมย่ำยาม
       การประโคมย่ำยามเป็นราชประเพณีโบราณในพระบรมมหาราชวังเพื่อเป็นสัญญาณให้ข้าราชการรู้กำหนดเวลาในการปฏิบัติหน้าที่และการประโคมย่ำยามเวลามีพระบรมศพ หรือพระศพพระราชวงศ์ตลอดจนขุนนางผู้ใหญ่ 
       เมื่อรัชกาลที่  ๔  โปรดให้สร้างหอนาฬิกาเป็นอาคารก่ออิฐถือปูนหน้าพระคลังแสง  ชั้นล่างแขวนระฆังหล่อเป็นโลหะสีแดง  มีพนักงานตีระฆังบอกเวลาเมื่อพนักงานตีระฆังจบ  พนักงานประโคมนุ่งกางเกงมัสรู่เสื้อเข้มขาบ สวมหมวกทรงประพาสโหมดเทศยอดจุกเป่าแตรงอน ๒ นาย แตรฝรั่ง ๒ นาย ย่ำมโหระทึก ๑ นาย ประโคมย่ำยาม               
       สมัยรัชกาลที่  ๕  ได้รื้อหอนาฬิกาและพระคลังแสงเพื่อใช้พื้นที่สร้างพระที่นั่งบรมพิมาน ได้ย้ายระฆังมาแขวนที่ซุ้มป้อมยามประตูเหล็กเพชร ประตูทางเข้าพระที่นั่งบรมพิมาน กำหนดให้ทหารรักษาวังเป็นผู้ตีระฆังและพนักงานเครื่องสูงทำหน้าที่ประโคมย่ำยามตามราชประเพณี
       ครั้นพุทธศักราช ๒๔๖๘ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระประชวร ประทับรักษาพระองค์ ณ พระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน เสนาบดีวังได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ระงับการตีระฆังและการประโคมย่ำยาม เพื่อมิให้เสียงดังอันจะรบกวนเบื้องพระยุคลบาท จึงเว้นการปฏิบัติแต่นั้นมา ยังมีแต่ราชประเพณีประโคมย่ำยามพระบรมศพและพระศพ

จุดประสงค์การประโคมย่ำยาม
       การบรรเลงดนตรีไทยในงานพระราชพิธีเป็นเครื่องประกอบพระราชอิสริยยศของพระมหากษัตริย์และพระบรมราชวงศ์ประการหนึ่งควบคู่ไปกับการประโคมของงานเครื่องสูง
       ตามโบราณราชประเพณี การประโคมย่ำยามในงานพระราชพิธีพระบรมศพหรือพระศพ มีจุดประสงค์เพื่อเป็นสัญญาณให้ทราบกำหนดเวลาปฏิบัติหน้าที่ แต่เดิมดนตรีที่ใช้ประโคมย่ำยามมีเฉพาะวงแตรสังข์และวงปี่ไฉนกลองชนะอยู่ในงานเครื่องสูงของสำนักพระราชวัง 
       ประโคมย่ำยามทุก  ๓  ชั่วโมง เริ่มเมื่อ ๐๖.๐๐ น. – ๒๔.๐๐ น. รวม ๗ ครั้ง ก่อนเสียงประโคมย่ำยามจะดังขึ้น เริ่มด้วยแตรสังข์ กับปี่ไฉน กลองชนะ มีการประโคมย่ำยามทุก ๓ ชั่วโมง คือ
       ยาม ๑ เวลา ๐๖.๐๐ น.
       ยาม ๒ เวลา๐๙.๐๐ น.
       ยาม ๓ เวลา ๑๒.๐๐ น.
       ยาม ๔ เวลา ๑๕.๐๐ น.
       ยาม ๕ เวลา๑๘.๐๐ น.
       ยาม ๖ เวลา ๒๑.๐๐ น.
       ยาม ๗ เวลา ๒๔.๐๐ น.
       ประโคมย่ำยามทุกวันจนครบกำหนดไว้ทุกข์  ๑๐๐  วัน  ๒  เดือน  ๑  เดือน  ๑๕  วัน  ๗  วัน  ตามพระเกียรติยศพระบรมศพหรือพระศพ
       การประโคมย่ำยามพระบรมศพพระมหากษัตริย์เครื่องประโคมประกอบด้วย มโหระทึก ๒ ปี่ ๒ สังข์ ๑ แตรงอน ๘ แตรฝรั่ง ๘ เปิง ๑ และกลองชนะ ๒๐ ถ้าเป็นพระศพไม่มีมโหระทึก

ปี่พาทย์นาางหงส์
       การบรรเลงปี่พาทย์นางหงส์ วงปี่พาทย์นางหงส์แต่เดิมเป็นวงที่บรรเลงในงานศพสามัญชนต่อมานำมาบรรเลงในงานสวดพระอภิธรรมศพเจ้านายและตอนถวายพระเพลิงพระบรมศพและพระศพ 
       การนำปี่พาทย์นางหงส์มาบรรเลงในพิธีหลวงมีขึ้นเป็นครั้งแรก เมื่อสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มีพระราชประสงค์ให้นำวงปี่พาทย์นางหงส์ของกรมศิลปากรเข้ามาร่วมประโคมในงานบำเพ็ญพระราชกุศลพระบรมศพสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เมื่อพุทธศักราช ๒๕๓๘ ประกอบด้วย ปี่ชวา ระนาดเอก ระนาดทุ้ม ฆ้องวงใหญ่ ฆ้องวงเล็ก กลองทัด และฉิ่ง โดยบรรเลงสลับต่อจากการประโคมย่ำยามของงานเครื่องสูงของสำนักพระราชวัง

การประโคมย่ำยาม มีขั้นตอนเรียงลำดับ ดังนี้ 

       วงประโคมลำดับที่ 1 คือ วงแตรสังข์ ประกอบด้วยเครื่องดนตรี สังข์ แตรงอน แตรฝรั่ง ประโคม "เพลงสำหรับบท" จบแล้ว วงประโคมวงที่ 2 จึงเริ่มขึ้น 


       วงประโคมลำดับที่ 2 คือ วงปี่ไฉนกลองชนะ (หรือเรียกว่า วงเปิงพรวด) ประกอบด้วยเครื่องดนตรี ปี่ไฉน กลองชนะ เปิงมาง "ประโคมเพลงพญาโศกลอยลม" จบแล้ว วงประโคมวงที่ 3 จึงเริ่มขึ้น



       วงประโคมลำดับที่ 3 คือ วงปี่พาทย์นางหงส์ ประกอบด้วย ปี่ชวา ระนาดเอก ระนาดทุ้ม ฆ้องวงใหญ่ ฆ้องวงเล็ก ตะโพน กลองทัด ฉิ่ง "ประโคมเพลงชุดนางหงส์" 



       เมื่อประโคม ครบทั้ง ๓ วงแล้ว ก็ถือว่าเสร็จการประโคมย่ำยาม ๑ ครั้ง


ขอบคุณข้อมูลอ้างอิง
1.http://download.clib.psu.ac.th/datawebclib/exhonline/crematory/page16playmusical.html
2.https://sites.google.com/site/princessbejaratanarajasuda/kar-sinphrachnm/kar-prakhom-ya-yam
3.http://www.vcharkarn.com/vcafe/156549
4.ภาพ https://goo.gl/DGgaoO

20 ความคิดเห็น:

  1. ขอมูลมีประโยชน์มาก

    ตอบลบ
  2. โบราณราชประเพณี ภูมิปัญญาบรรพบุรุษ ลึกซึ้งมากๆ

    ตอบลบ
  3. ขอบคุณมากๆค่ะ สำหรับข้อมูลดีๆที่น้อยคนนักจักได้รู้ ขอบคุณอีกครั้งค่ะ

    ตอบลบ
  4. ข้อมูลดีมากๆค่ะ

    ตอบลบ
  5. พึ่งได้ทราบข้อมูลดีๆขอบคุณค่ะ

    ตอบลบ
  6. กราบพระผู้เสด็จสู่สวรรคาลัย สถิตอยู่ในใจตราบนิรันดร์
    น้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณเป็นล้นพ้นอันหาที่สุดมิได้
    ขออัญเชิญเสด็จสู่ฟากฟ้าสุราลัย
    ผองพสกนิกรชาวไทยน้อมรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณ และจะจารึกในใจไทยชั่วกาล ตราบนิจนิรันดร์

    ตอบลบ
  7. ข้าพเจ้าภูมิใจที่ได้เกิดในแผ่นดินรัชสมัยร.๙แผ่นดินธรรมแผ่นดินทอง มีโบราณราชประเพณีที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์รักษาให้สืบต่อไปชั่วกาลนาน

    ตอบลบ
  8. "เป็นความรู้และข้อมูล ที่ชาวพุทธและชาวไทยควรทราบ"
    ด้วยน้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณตราบนิจนิรันดร์
    และน้อมเกล้าฯถวายอาลัย
    พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในพระบรมโกศ
    พระผู้เสด็จสู่สวรรคาลัย
    ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม ขอเดชะ

    ตอบลบ
  9. เสด็จสู่สวรรคาลัยผองพสกนิกรชาวไทย
    น้อมรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณตราบนิจนิรันดร์

    ตอบลบ
  10. ข้อมมีประโยชน์มากค่ะ

    ตอบลบ
  11. สถิตอยู่ในใจตราบนิรันดร์
    น้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณเป็นล้นพ้นอันหาที่สุดมิได้

    ตอบลบ
  12. พระองค์ทรงเป็นพุทธมามกะทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาตลอดมา

    ตอบลบ
  13. ขอบคุณสำหรับความหมายดีๆ
    ทำให้ได้รู้ซึ้งถึงความเป็นคนไทย

    ตอบลบ
  14. เพลงจากแตรฝรั่ง เอาเพลงชาติอังกฤษมาบรรเลง แต่ความที่ครูเพลงชาวไทยสมัยร้อยกว่าปีก่อน ไม่ชำนาญ เสียงเลยเพี้ยน

    ตอบลบ